In deze Programmarekening blikken we terug op 2024, een jaar waarin we flinke stappen zetten in de uitvoering van ons bestuursakkoord "Samen werken aan de toekomst". We bouwden aan een gemeente waar iedereen zich thuis voelt, waar we in verbinding leven en we samen werken aan een duurzame toekomst.
Maatschappelijke ontwikkelingen
De samenleving verandert continu en diverse maatschappelijke ontwikkelingen raakten onze gemeente direct in 2024. Het aantreden van Kabinet Schoof bracht tal van beleidswijzigingen, vooral op het gebied van asiel, inburgering, landelijk gebied en woningbouw. De voorgenomen intrekking van de Spreidingswet creëerde onzekerheid over vluchtelingenopvang. Eind 2024 maakten uitspraken van de rechter duidelijk dat het Rijk onvoldoende doet om het stikstofprobleem op te lossen. Dit leidt tot onzekerheid over de uitvoering van bouwprojecten.
Ondanks deze uitdagingen is er reden voor trots: volgens de Atlas voor gemeenten scoort Ede het hoogst op Sociale Cohesie van alle grote gemeenten in Nederland en bereikten we een indrukwekkende tweede plaats op de brede welvaartsindex. Juist deze sterke sociale samenhang vormt het fundament waarop Ede, ook zonder volledige duidelijkheid vanuit andere overheden, pragmatisch doorwerkt aan wat wél mogelijk is.
Belangrijkste resultaten in 2024
Het jaar 2024 stond naast de uitvoering van onze reguliere taken in het teken van de speerpunten uit het bestuursakkoord. Hieronder noemen we concrete voorbeelden van wat we in 2024 opstartten, uitvoerden en realiseerden.
Samen thuis
Een passende woning voor iedereen
We hielden vast aan ons bouwtempo met de oplevering van bijna 600 nieuwe woningen, waarvan ruim 30% sociale huurwoningen. We stelden de Woonzorgvisie op, waardoor we gerichter sturen op een woningaanbod dat aansluit bij de behoeften van onze inwoners. Voor starters op de woningmarkt voerden we de starterslening opnieuw in. Ongeveer 75 huishoudens maakten hier gebruik van tot het budget eind 2024 uitgeput raakte. Daarnaast openden we de nachtopvang aan de Stationsweg. Begin 2025 vernietigde de rechtbank de omgevingsvergunning na een gegrond verklaard beroep van omwonenden. In goed overleg is tijdelijke openstelling afgesproken, terwijl we werken aan een structurele oplossing. Ook realiseerden we vier alternatieve locaties voor Oekraïners, die tot dat moment waren opgevangen in Harskamp.
Leefbare dorpen en wijken
Samen met Woonstede startten we in 2024 het programma Hart voor Hoogbouw Ede-Zuid 2040. We zetten in op een verbetering van de leefbaarheid, bestaanszekerheid en sociale samenhang in deze buurt. In 2024 nam Het Streek Lyceum zijn nieuwbouw in gebruik. Daarnaast realiseerden we tijdelijke huisvesting voor twee basisscholen aan de Ceelman van Ommerenweg. We troffen voorbereidingen voor het nieuwe Wijkhuis Ede West, De Commanderij in Bennekom en het Multifunctioneel Dorpshuis Otterlo. Om uitvoering te kunnen geven aan de doelen en ambities uit de Omgevingsvisie werkt Ede sinds 2024 met een Ontwikkel- en investeringsstrategie. Het hernieuwde Integraal Beleid Openbare Ruimte (IBOR) vormt de basis voor een integrale aanpak bij ontwikkeling en beheer van de openbare ruimte.
Een veilige (thuis)basis
We voerden integrale controles uit tegen ondermijnende criminaliteit. Daarnaast organiseerden we bewustwordingscampagnes over digitale weerbaarheid, drugscriminaliteit, mensenhandel en uitbuiting. De vacatures voor Toezicht Handhaving Openbare Ruimte zijn gevuld, waarbij de focus ligt op werken in de wijk.
Samen leven
Gezond en vitaal
Eind 2024 stelde de gemeenteraad de visie Sociaal Ede 2040 Voorkomen is beter dan genezen! vast. Onze inzet richt zich op bestaanszekerheid en het verkleinen van gezondheidsverschillen, met specifieke aandacht voor gebieden en groepen waarvoor dit het hardst nodig is. Daarbij zetten we juist in op het voorkómen van problemen in plaats van deze achteraf oplossen. We verlaagden drempels voor Voor- en Vroegschoolse Educatie en zetten in op een hoger bereik van peuters met een onderwijsachterstand. Ook werkten we verder aan de transitie van passend naar inclusief onderwijs.
Werk maken van Ede
We boekten in 2024 voortgang op het creëren van een toekomstbestendige economie met een aantrekkelijk vestigingsklimaat. Dit blijkt onder meer uit de groei van het aantal gevestigde startups en bedrijven op het World Food Center, en de toename van het aantal werkzame personen op het WFC. Het programma Levendig Centrum won in 2024 de internationale vakjuryprijs voor Meest Inspirerende Binnenstadsproject, met de vergroening van Ede Centrum als centraal element. Verder werd Stichting Platform Bedrijventerreinen (SBE) opnieuw ingericht als doel de spreekbuis en belangenbehartiger van Edese ondernemers en als sparringpartner voor onze gemeente en Regio Foodvalley.
Ede beleeft en beweegt
We werkten aan een passende inrichting voor natuur en recreatie, zoals bij de Ginkel. Maar denk ook aan de herinrichting van Otterlo als Veluwse Ontvangstlocatie. Dit draagt bij aan een sterkere toeristische profilering. We ontwikkelden de propositie Ede hoofdstad van de Foodvalley en deden gerichte voorstellen aan de provincie om zo de leefbaarheid in vijf Foodvalley-gemeenten te waarborgen. Op deze manier komt cofinanciering voor Ede in beeld. Daarnaast ontwikkelden we een nieuwe cultuurvisie met uitvoeringsprogramma voor een kwalitatief, toegankelijk en onderscheidend cultuuraanbod.
Samen verder
Natuurherstel en landbouw met perspectief
In 2024 zetten we belangrijke stappen in het landelijk gebied. Meer dan 60 agrariërs in onze gemeente maakten gebruik van de landelijke beëindigingsregeling. Daarnaast ontvingen we als gemeente meer dan 50 aanmeldingen voor bestemmingsplanwijzigingen van locaties die niet meer agrarisch in gebruik zijn. Verder kochten we als gemeente stikstofruimte van een stoppende boerderij, waardoor diverse bouwprojecten weer doorgang vonden. Dit gaf niet alleen ruimte aan voorgenomen gebiedsontwikkeling, maar leverde tegelijk substantiële winst op voor de natuur: 65% van de uitstoot van deze boerderij verdwijnt volledig, wat bijdraagt aan natuurherstel van de Veluwe.
Naar een klimaatneutraal Ede
De Lokale Aanpak Isolatie startte succesvol, we plaatsten op 15 scholen zonnepanelen, en stelden een Buurt UitvoeringsPlan (BUP) vast voor de warmtetransitie in de Zeeheldenbuurt. Voor maatschappelijke organisaties ontwikkelden we maatwerkbegeleiding om te verduurzamen. In 2024 werd de visie Deelmobiliteit vastgesteld. Het gebruik van deelmobiliteit neemt gestaag toe. Ook is een vervolg gegeven aan de pilot deelbakfietsen. In juli 2024 besloot de gemeenteraad de invoeringsdatum van de Zero Emissie Zone Stadslogistiek voor het centrum uit te stellen naar 2030, zodat er meer voorbereidingstijd is om over te gaan tot een succesvolle invoering.
Toekomstbestendige mobiliteit
De bereikbaarheid en uitstraling van Ede kreeg een enorme impuls door de in gebruikname van het nieuwe station Ede-Wageningen. Met de afwikkeling van de WFC-experience zijn opnieuw de kansen in kaart gebracht welke zullen leiden tot een herijking van het Stationskwartier. In 2024 startte de provincie met de aanbesteding van de nieuwe OV-concessie Arnhem-Nijmegen-Foodvalley, waarvan het resultaat in 2025 bekend wordt. NNaast de opening van het nieuwe station rondden we andere belangrijke projecten af zoals de Parklaan/Generaal Hackettlaan. We richtten verschillende wegen opnieuw in, waarbij we op delen een maximumsnelheid van 30 km/uur invoerden ter verbetering van de verkeersveiligheid.
Betrouwbare overheid en organisatie
In 2024 werkte het bestuur van Ede nauw samen met inwoners, ondernemers, kennisinstellingen en maatschappelijke organisaties aan grote opgaven voor de gemeente. Participatie vormt een steeds belangrijker instrument om onze taken goed uit te voeren. Op het gebied van dienstverlening richtten we verschillende processen opnieuw in en beschreven en pasten we deze aan om ze blijvend te verbeteren. Onze informatievoorziening vormde het hart van deze dienstverlening. We leverden continu inspanningen om informatie zowel duurzaam toegankelijk als goed beveiligd te houden en werkten aan een balans tussen openbaarheid en respect voor privacy.
Duurzaam financieel perspectief
Als gevolg van een lagere algemene uitkering vanuit het Rijk zetten we in 2024 de eerste stappen in ons ombuigingstraject. Hiermee willen we het financiële 'ravijn' het hoofd bieden. We verhogen per 1-1-2025 de OZB met 10% naast de reguliere inflatiecorrectie. Risico’s blijven bestaan en nemen toe. Tegelijkertijd neemt onze financiële weerstand af door een dreigende disbalans in de begroting. Daarom werken we aan scenario's voor verdere ombuigingen.
Het jaar 2024 laat opnieuw zien dat Ede tegen een stootje kan. Ondanks financiële uitdagingen en externe onzekerheden vormt Ede een veerkrachtige gemeente met een sterk fundament van sociale cohesie. Door slim te investeren in onze toekomst en door samen te werken met inwoners, ondernemers en maatschappelijke partners, bouwen we verder aan een gemeente waar het goed wonen, werken en recreëren is.