Preventieve ondersteuning

Maatschappelijke ondersteuning
In de Atlas voor Gemeenten 2024 staat Ede op de eerste plaats in Nederland als gemeente met de grootste sociale cohesie en op nummer twee als gemeente met de meeste brede welvaart. Dit heeft te maken met de kracht van onze sociale basis; het grote aantal Edenaren dat vrijwilligerswerk doet, de vele organisaties die -formeel en informeel- samenwerken en hun bijdrage leveren aan een gezond, sociaal en veerkrachtig Ede. Tegelijkertijd zijn er ook knelpunten en uitdagingen.

• We signaleren dat de zorg, bijvoorbeeld kwetsbare ouderen, in zwaarte toeneemt. Met veel toewijding en door actief samen te werken lukt het de partners toch hen een plek te bieden binnen de sociale basis. Zo blijven inwoners onderdeel van de maatschappij.
• Ook zien we dat de druk op vrijwilligers en specifiek op mantelzorgers toeneemt. Veel mantelzorgers ervaren de mantelzorg als intensief, bijvoorbeeld in combinatie met de zorg voor hun gezin en met werk. Daarom ondersteunen we mantelzorgers en vrijwilligers, onder meer met een regionale logeer-/respijtvoorziening en door vrijwilligerswerk te stimuleren, te waarderen en de impact zichtbaar te maken.

We zetten weer de nodige vervolgstappen in de nieuwbouw van wijk- en dorpshuizen in Otterlo, Bennekom en in Ede West. We zien dat het werken met vrijwillige besturen krachtig en waardevol is. Aan de andere kant zijn continuïteit van de bezetting en belastbaarheid aandachtspunten. We ondersteunen en ontlasten de besturen dan ook waar mogelijk.

Ook signaleren we dat de problematiek onder jeugdigen blijft toenemen: het aantal (hulp)vragen aan het CJG, vooral rond psychosociaal functioneren, stijgt. Met advies of kortdurende ondersteuning kunnen de meeste hulpvragen worden verholpen zonder doorverwijzing naar maatwerkvoorzieningen.

Eenzaamheid is nog altijd aanwezig en wordt ook zichtbaar binnen groepen waar nog beperkt aandacht voor is. Denk aan chronisch zieken van jonge of middelbare leeftijd. Maatschappelijke organisaties zien regelmatig eenzame inwoners, ouderen maar ook jongeren. De mentale gezondheid van inwoners vraagt aandacht. Vanuit de opgave Vitaliteit en Gezondheid is in 2024 gewerkt aan een integraal plan hiervoor.

I nclusie
De zichtbaarheid, acceptatie en veiligheid van LHBTIQ+’ers blijft - mede onder invloed van buitenlandse ontwikkelingen - onder druk staan. Deze ontwikkelingen hebben effect op hoe inclusief de Edese samenleving is en wordt beleefd. In 2024 stelde uw raad dan ook de beleidsnota Ede kiest inclusie(f) vast. Deze beleidsnota vertaalden we naar een uitvoeringsagenda met concrete acties. We betrokken onze partners in de Sociale Basis hierbij via dialoogsessies. Ook was er in 2024 wederom een succesvolle Ede-pride en er is met indrukwekkende toneelvoorstellingen aandacht besteed aan vieringen als IDAHOT (Internationale Dag Tegen Holebifobie en Transfobie) en Coming-out Day.

Het Edes Netwerk Vrijwillige Ondersteuning (ENVO), dat de vrijwillige organisaties, bewonersinitiatieven en formele partners in Ede met elkaar verbindt, helpt bij het vragen om en bieden van hulp.
Met de personeelstekorten, de vergrijzing en de knellende zorgbudgetten wordt een stevige sociale basis steeds belangrijker. Daarom is gestart met de verkenning hoe de gemeente het meest effectief kan sturen. De ingezette Beweging naar de Voorkant (structurele investering in de sociale basis) wordt daarbij gecontinueerd.

In 2024 zijn we aan de slag gegaan met het opzetten van de ketenaanpakken Valpreventie en Overgewicht Volwassenen. Tijdens de uitvoering bleek dat een aantal randvoorwaarden nog niet op orde was zoals bijvoorbeeld het ontbreken van een regionaal netwerk. Ook landelijke financieringsafspraken waren nog niet op orde. We zijn alvast lokaal aan de slag gegaan en samen met partners konden we al veel stappen zetten zodat inwoners gebruik kunnen maken van nieuw aanbod.

Gezondheidsondersteuning
In 2024 publiceerde het RIVM de nieuwe Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2024. Deze verkenning vormt de basis voor de landelijke nota gezondheidsbeleid die in 2025 zal verschijnen. Belangrijke ontwikkelingen volgens de verkenning zijn vergrijzing, gezondheidsverschillen, ongezondere leefstijl van de jeugd, stijgende zorgvraag en een gezonde leefomgeving. Deze ontwikkelingen vormden al een belangrijk onderdeel van de Visie Sociaal Domein en plannen die we het afgelopen jaar ontwikkelden. We richten ons op de randvoorwaarden van gezondheid zoals bestaanszekerheid, gezonde leefomgeving, gedrag, basisvaardigheden (lezen, schrijven, rekenen, omgaan met digitale apparaten, zoals een computer) en doen-vermogen (plannen, in actie komen, omgaan met tegenslagen en verleidingen, volhouden).

Ook nemen we deze ontwikkelingen mee in het integraal beleidskader sociaal domein dat in 2025 geschreven wordt.

Terwijl deze ontwikkelingen het belang van preventie benadrukken, besloot het nieuwe kabinet in 2024, via het hoofdlijnenakkoord en de miljoenennota flink te bezuinigen op preventie. Zo worden de SPUK-gelden waarschijnlijk 10% gekort en is onzeker of en hoe de GALA SPUK-middelen een vervolg krijgen. Daarnaast wordt de extra investering in pandemische paraatheid en infectieziektebestrijding teruggedraaid, wat de GGD hard raakt. Ook gaat waarschijnlijk vanaf 2026 gekort worden op de bijdragen van de Gezonde School-aanpak. Deze bezuinigingen zetten onze inzet op preventie en gezondheid de komende jaren onder druk.

De onzekerheid over de GALA SPUK-middelen zorgden ervoor dat we in 2024 gericht keuzes maakten met welke onderwerpen we aan de slag gingen. Samen met partners is gewerkt aan ketenaanpakken, zoals valpreventie voor ouderen en rondom overgewicht bij volwassenen.

In regionale coalities werkten we de plannen voor het Integraal Zorgakkoord (IZA) steeds verder uit. Zo is in de coalitie Mentaal Vitaal samen met huisartsen en GGZ-aanbieders gewerkt aan het “Verkennend gesprek”. Dit is een gesprek met hulpverleners om te bepalen wat de hulpvraag is van mensen met psychische klachten, die ook andere problemen hebben. Eind 2024 stapten gemeenten uit de onderhandelingen voor het IZA, omdat ze onvoldoende (financiële) positie kregen. Intussen zijn gemeenten weer aan tafel en onderhandelen zij voor een betere positie. We blijven als gemeente Ede bij deze ontwikkelingen betrokken.

Onderwijsondersteuning
Samen met de onderwijspartijen is in 2024 een start gemaakt met het realiseren van een langetermijnvisie, zowel qua onderwijshuisvesting, via het Strategisch Huisvestingsplan (SHP), als qua samenwerking met het onderwijs, de Lokale Educatieve Agenda (LEA). Voor het LEA geldt dat we in afstemming met het onderwijs en kinderopvangorganisaties de lijnen voor de komende jaren uitzetten, zowel qua inhoud als de structuur van overleg.

Het voorkomen van onderwijsachterstand blijft een aandachtspunt:

• We beschikken over gratis VVE (Voor- en vroegschoolse educatie) - peuteropvang voor ouders zonder kinderopvangtoeslag.
• We werken aan inclusievere peuteropvang.
• Er is extra begeleiding op de groep en
• We financieren de opleiding voor pedagogisch medewerkers om de kwaliteit te verhogen.

Het beoogde bereik van 85% VVE peuters is echter nog niet bereikt. Sommige peuters bereiken we wel op een andere manier, maar die tellen niet mee in dit percentage. Deze peuters bieden we een taalrijk en ontwikkelingsstimuleringsgericht aanbod in de vorm van gezinsgerichte programma’s. Zij nemen geen deel aan het officiële VVE aanbod, omdat dit om religieuze redenen niet passend is voor deze gezinnen.

In 2024 werd volop geïnvesteerd in het onderwijs via het Nationaal Programma Onderwijs (NPO). Pilots zijn gecontinueerd in het speciaal (basis) onderwijs en voor kinderen met een opgroei- en opvoedvraag bij hoogbegaafdheid (HB). Met interventies in het onderwijs, willen we individuele jeugdhulp voorkomen of doen verminderen. Binnen het voortgezet onderwijs is vooral behoefte aan extra jongerenwerk en schoolmaatschappelijk werk. We zetten in op extra formatie binnen het toegangsteam jeugd om de toename van ondersteuningsvragen op te vangen. Onze investeringen hierin zijn tevens onderdeel van de Hervormingsagenda Jeugd en is erop gericht om individuele jeugdhulp, waar mogelijk te verminderen of af te bouwen. Succesvolle onderdelen worden zoveel mogelijk gecontinueerd in 2025.

Aanscherping asiel- en migratiezaken
Met het aantreden van Kabinet Schoof, werd duidelijk dat er aanscherpingen in het beleid rond asiel, inburgering en statushouders zouden plaatsvinden. Door de groei van de instroom, maakt het rijk meer kosten. Het proces tot het al dan niet verstrekken van een status is erg lang geworden en heeft tot gevolg dat asielzoekers lang in een AZC of een noodopvanglocatie moeten verblijven. Het kabinet heeft een breed asielhervormingspakket aangekondigd en is in 2024 gestart met de uitwerking. Een van de meest in het oog springende elementen was het voornemen om de Spreidingswet in te trekken. Dat zou gevolgen hebben voor de omvang van de taakstellingen van gemeenten om statushouders te huisvesten. In 2024 zijn veel zaken uit het asielhervormingspakket niet gerealiseerd. We verwachten dat dit in 2025 verder zijn beslag zal krijgen.