Financiën

Resultaat
Het jaar 2024 is administratief afgesloten met een voordeel van € 14,8 miljoen op een begrotingstotaal van € 510 miljoen. Rekening houdend met de voorgestelde resultaatbestemmingen, eindigen we met een werkelijk voordelig resultaat van € 10,6 miljoen en een netto voordelig resultaat van € 4,2 miljoen dat wordt toegevoegd aan de Algemene reserve. In tabel 2.1.1 is het resultaat uitgesplitst naar algemene dienst en grondzaken.

Het resultaat van € 14,8 miljoen is opgebouwd uit een veelheid van voor- en nadelen. In onderstaande tabel is een aantal grotere of opvallende posten opgenomen. De meest opvallende posten zijn onder de tabel toegelicht. Voor alle posten is een toelichting opgenomen. Deze worden onder de tabel toegelicht. In hoofdstuk 2.2 treft u de volledige opbouw van het resultaat.

Grondexploitaties
Het totale resultaat van de grondexploitaties komt uit op een voordeel van € 5,4 miljoen over 2024. In het MPG 2024 werd nog rekening gehouden met een klein verlies zodat het resultaat in de jaarrekening nog iets hoger uitvalt.
Dit resultaat is uit te splitsen in:

• Positief resultaat op de grondexploitaties van € 4,89 miljoen. Het positieve resultaat wordt verklaard door de bijstelling van de voorziening verliesgevende grondexploitaties als gevolg van de actualisatie van de grondexploitatie WFC (€ 1,3 miljoen voordelig) en door de actualisatie van Food en Businesspark de Klomp (€ 3,5 miljoen voordelig). Op basis van de geactualiseerde ramingen (gebaseerd op vastgestelde uitgangspunten) zien we een verbetering van de grondexploitatie WFC, met name vanwege de vrijval van WBI middelen die gekoppeld waren aan de realisatie van 88 sociale huurappartementen. Dit resultaat was in de MPG lite 2024 al aangekondigd. De bijstellingen op Food en Businesspark de Klomp hangen samen met het definitief inrekenen van exploitatiebijdragen. Nu hierover afspraken zijn gemaakt in een anterieure overeenkomst, bestaat er zekerheid over ontwikkeling en het kunnen innen van de bijdrage die in het exploitatieplan is opgenomen.
• Het overige reguliere resultaat van het Grondbedrijf bedraagt € 1,58 miljoen positief. Het resultaat op de grondexploitaties voor wonen in 2024 komt uit op een positief resultaat van € 1.585.000. Omdat een groot gedeelte hiervan al in de begroting voor 2024 is voorzien, resteert een gering financieel saldo in de Programmarekening 2024 van € 241.000. Het resultaat wordt verklaard door winstnemingen op de projecten Kernhem B en door afsluiting van de grondexploitaties Smachtenburg (Harskamp) en Kraatsweg (Ede).
  Voor een uitgebreide toelichting op de plannen en het resultaat op de grondexploitaties voor de bedrijventerreinen wordt verwezen naar het MPG 2025.
  Bij het instellen van de reserve Omgevingsvisie 2040 is besloten om toekomstige resultaten vanuit het Grondbedrijf toe te voegen aan de reserve Omgevingsvisie 2040. Daarmee wordt voldaan aan het doel van deze reserve om de financiële randvoorwaarde voor de realisatie van de Omgevingsvisie beter te borgen.

Algemene middelen
Het voordeel op de algemene middelen van zo'n € 2,4 miljoen wordt veroorzaakt door de algemene uitkering die sluit met een voordeel van € 2,8 miljoen. Voor circa € 1 miljoen betreft dit voordeel verrekenbedragen van voorgaande uitkeringsjaren. Daarnaast hebben via de decembercirculaire 2024 € 1,8 miljoen extra middelen ontvangen. De stelpost zelffinanciering laat per saldo een negatief resultaat zien van € 1,0 miljoen zien. Alhoewel er in de Actualisatie een voordeel op de diverse stelposten (o.m. stelpost loon- en prijscompensatie, stelpost onderuitputting, stelpost zelffinanciering, stelpost onvoorzien en stelpost AU-actualisatie reservering) van € 3,15 miljoen geprognosticeerd en verwerkt is. In hoofdstuk 1 'Programmaverantwoording' onder 'Productgroep Algemene middelen' staat dit voordeel verder toegelicht.

Werk en inkomen (BUIG)
Het positieve resultaat op de middelen werk en inkomen (BUIG) door de definitieve vaststelling van het budget 2024. Dit definitieve budget is voor 2024 twee miljoen hoger uitgevallen voor Ede dan het voorlopige budget. Dit zorgt voor een voordeel op de baten. Deze opwaartse bijstelling ten opzichte van het voorlopig budget is een saldo van positieve en negatieve mutaties en is het resultaat van de verwerking van de realisatiecijfers (volume en prijs) over 2023, nieuwe inzichten in de conjunctuur, effecten van Rijksbeleid en de loon- en prijsbijstelling.
Tegenover deze hogere baten staan ook hogere lasten wat tot een nadeel van € 1,0 miljoen leidt. Het nadeel in de lasten is te wijten aan twee componenten. Enerzijds een volumecomponent (meer uitkeringen dan geraamd) en anderzijds een prijscomponent (hogere kostprijs per uitkering).

Klimaat en Energie (Ede energie neutraal)
Bij de Programmarekening 2023 heeft de accountant geconstateerd dat een bedrag van € 1,7 miljoen aan middelen ten onrechte niet vrijgevallen zijn in het resultaat van 2023. In 2024 valt de € 1,7 miljoen op aanwijzing van de accountant vrij van de balans naar de exploitatie. Voor een nadere (technische) uitleg wordt verwezen naar de actualisatie in de Programmabegroting 2025-2028 waarin tevens een resultaatbestemming voor dit bedrag is aangekondigd om de ingezette koers en uitvoering van Klimaat en energie te borgen. Echter heeft het Ministerie van Klimaat en Groene Groei in oktober 2024 bekend gemaakt dat de Rijkssubsidie voor de jaren 2024 en 2025 worden verhoogd. Voor gemeente Ede betekent dit extra beschikbare CDOKE-middelen van totaal € 1,9 miljoen, die besteed kunnen worden aan de nog uit te voeren programma-activiteiten. Door deze wijziging kan € 1,7 miljoen vrijvallen in het resultaat en daarmee ten gunste komen van de gemeentelijke middelen.

Pensioenen en wachtgelden wethouders
De voorziening APPA (pensioenen wethouders) wordt jaarlijks geactualiseerd op basis van mutaties in het bestand, indexatie en renteaanpassingen. In tegenstelling tot vorige jaren is het in 2024 als gevolg van een lagere rente noodzakelijk om een dotatie aan de voorziening APPA te doen van € 1.000.000. Als gevolg van het nieuwe Pensioenstelsel zullen de opgebouwde pensioenafspraken van (voormalig) politieke ambtsdragers worden overgedragen aan het APB. Bij de pensioenaanspraken die vóór 2013 opgebouwd zijn, was geen voorziening verplicht maar bij de overdracht naar het ABP wel. De populatie van voor 2013 zat derhalve niet in de voorziening, maar onder het nieuwe stelsel ontstaat voor deze populatie ook een verplichting (afkooppremie). Deze populatie is nu meegenomen in de voorziening, op basis van de huidige berekeningswijze. Dit leidt tot een extra dotatie van € 1,7 miljoen. Daarnaast is bij deze herberekening geconstateerd dat een deel van de opbouw niet voldoende is geïndexeerd. Dit leidt tot en extra dotatie van € 0,6 miljoen. Totaal dus € 2,3 miljoen extra noodzakelijk in aanloop naar de overdracht naar het ABP.

Algemene reserve en eigen vermogen
De algemene reserve staat na resultaatbestemming op € 96,7 miljoen. Dit is € 22,8 miljoen hoger dan de laatste stand die is afgegeven in de Programmabegroting 2025-2028. De stand van de algemene reserve bevindt zich ver boven het minimum van € 10 miljoen. Daarnaast voorzien we de aankomende jaren flinke ruimtelijke investeringen om onze opgaven te realiseren.

* Twee overige algemene reserves (ter hoogte van € 16,2 miljoen) waren in de Jaarrekening 2023 meegenomen onder de bestemmingsreserves en nu onder het kopje van de algemene reserve. Deze is daarmee verhoogd van € 71,1 naar € 87,3 miljoen. De bestemmingsreserves zijn ten opzichte van 2023 daarmee € 16,2 miljoen lager weergegeven. Het totaal eigen vermogen is uiteraard niet gewijzigd t.o.v. de jaarrekening 2023.

De toename van de algemene reserve in de tabel is met name te verklaren door de doorwerking van extra middelen in de algemene uitkering waarvoor geen nieuw beleid is opgesteld.

Het bedrag van € 26,7 miljoen aan egalisatiereserves kapitaallasten betreft bijdragen die zijn gereserveerd ten behoeve van dekking van toekomstige afschrijving en rente.

Resultaatbestemmingsvoorstellen
In totaal wordt een bedrag van € 10,6 miljoen aan resultaatbestemmingsvoorstellen voorgelegd. Voor € 3,8 miljoen gaat het om voorstellen om bedragen toe te voegen aan de reserve Overlopende verlichtingen. Dit betreft middelen die, om uiteenlopende redenen, in 2024 niet zijn uitgegeven en waar het voor de hand ligt dit budget door te schuiven naar 2025 en in sommige gevallen naar 2026 en 2027. Naast het doorschuiven van middelen naar 2025 wordt voorgesteld een enkele resultaten toe te voegen of te onttrekken aan specifieke reserves:

• We stellen voor een bedrag van € 5.427.000 toe te voegen aan de bestemmingsreserve Omgevingsvisie.
• We stellen voor om een bedrag van € 100.000 toe te voegen aan de reserve opvang en begeleiding specifieke doelgroepen (de middelen Crisisnoodopvang Galvanistraat).
• We stellen voor een bedrag van € 3.920.750 toe te voegen aan de reserve overlopende verplichtingen
• We stellen voor een bedrag van € 90.000 te onttrekken aan de reserve Opvang en begeleiding specifieke doelgroepen
• We stellen voor een bedrag van € 1.206.000 toe te voegen aan de egalisatiereserve kapitaallasten gemeentelijk vastgoed

Financiële positie
Twee begrippen staan centraal in een beschrijving van de financiële positie: weerbaarheid en wendbaarheid. Met weerbaarheid bedoelen we dat we risico’s op kunnen vangen, als deze zich voordoen, zonder dat het beleid meteen hoeft te worden aangepast. Met wendbaarheid bedoelen we dat we onze begroting niet volledig in beton gegoten willen hebben. In de kern is dit het vermogen om met uitgaven te kunnen stoppen zonder dat dit leidt tot bezuinigingen of ombuigingen. Het is overigens een illusie om te veronderstellen dat we de financiële positie van de gemeente perfect ‘smart’ kunnen maken en kunnen uitdrukken in een rapportcijfer.

Weerbaarheid van de begroting

Norm: Bodem van € 10 miljoen in het laatste jaar van het meerjarenperspectief.
N.B. De twee overige algemene reserves zijn vanaf dit jaar aan de algemene reserves toegevoegd.

De indicatoren die we gebruiken voor het meten van de weerbaarheid van de begroting scoren goed voor 2024, de weerstandsratio zelfs uitstekend. Het venijn blijft hem zitten in 2026 en de jaren daarna, door de afname van de algemene reserve zal ook de ratio weerstandsvermogen sterk dalen, zie voor meer details zie paragraaf 3.1 Weerstandsvermogen en risicobeheersing.

Wendbaarheid van de begroting

De cijfers voor eind 2024 laten zien dat we nog binnen de vastgestelde normwaarden zijn. Het kengetal structurele exploitatieruimte is, als gevolg van het ravijn, in 2026 en 2027 negatief. De omslag naar een negatief bedrag heeft te maken met een hogere onttrekking van de algemene reserve in deze jaren, ter dekking van structurele lasten in de begroting. Het structurele probleem kan tijdelijk maar niet structureel opgevangen worden door de algemene reserve.

Resumé
We sluiten het jaar af met een positief resultaat van € 14,8 miljoen op een begroting van € 510 miljoen. Dit betekent een toevoeging aan de algemene reserve maar voor het meerjarenperspectief is dit niet voldoende. Op een financiële bijdrage vanuit het Rijk als mogelijke tegemoetkoming om het ravijn te dempen mag niet meer gerekend worden. Dus het in gang gezette traject van de ombuigingen richting Perspectiefnota 2026-2029 is noodzakelijk. Kortom, duidelijk is wel dat er een andere financiële wind gaat waaien die onze koers zal beïnvloeden. Ondanks de onzekerheden proberen we koers vast te houden door ons wendbaar en weerbaar op te stellen.